گذری بر موسیقی سنتی ایران و مشاهیر آن از دیرباز تا کنون

موسیقی سنتی ایرانی برای ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. ذات هنرهای اصیل ایران زمین از قلب و روح مردمانش سرچشمه می‌‌گیرد و به شیوه‌‌ای رسا، کلام را بر جان آدمی می‌‌نشاند. سبک موسیقی سنتی ایرانی به عنوان یکی از هنرهای غنی، همواره پیام‌‌آور ریشه‌های کهن ایرانیان بوده و با بهره‌‌گیری از نغمه‌‌هایی سحرانگیز و گوش‌‌نواز، موجبات حظ معنوی علاقمندان این عرصه را فراهم کرده است.

موسیقی سنتی فاخر ایرانی با پیشینه‌‌ای بیش از 3400 سال (طبق یافته‌‌های باستان شناسان) پیوسته با تکیه بر فرهنگ خود، اساتید و هنرمندان شهیر و برجسته‌‌ای را به جهانیان شناسانده است. مشاهیر موسیقی سنتی ایران با ابداعات، مکتوبات و نوآوری‌هایی در زمینه‌‌ی موسیقی، علاوه بر کسب افتخاراتی فراوان، مایه مباهات و سرافرازی ایرانیان بوده و هستند. در این مقال پس از گذری بر موسیقی سنتی و اصیل ایران، به معرفی تنی چند از اساتید بنام این عرصه پرداخته و افتخارات و آثار ایشان را معرفی خواهیم کرد.

موسیقی سنتی ایرانی

به طور کلی، موسیقی هنری است که با تولید آگاهانه‌‌ی اصوات و نواهای خوشایند به بیان حالات درونی انسان می‌‌پردازد. کلمه‌‌ی موسیقی از Mousika در زبان یونانی برگرفته شده و در زبان پارسی نیز واژه‌‌ی خُنیا (نوای خوش) را برای آن در نظر گرفته‌‌اند. به گفته‌‌ی لودویگ فان بتهوون، موسیقیدان برجسته و مشهور آلمانی، آنجا که کلام باز می‌‌ماند، موسیقی آغاز می‌‌شود.

سبک یا ژانر در موسیقی و موسیقی سنتی یا اصیل

سبک یا ژانر کلمه‌‌ای است که به وسیله‌‌ی آن دسته‌‌های گوناگون هنر توصیف می‌‌شوند. در واقع سبک، ژانر یا گونه بیان‌‌ کننده‌‌ی ساختار و ماهیت یک اثر هنری است و عموماً تقسیم‌‌بندی انواع آن به صورت قراردادی تعیین می‌‌شود. ادبیات، فیلم و موسیقی از جمله گروه‌‌هایی هستند که ذاتاً به سبک وابسته‌‌اند. تقسیم و تفکیک آثار بر پایه‌‌ی سبک، بر مبنای الگوهای مختلفی همچون برهه زمانی، کارکردها و گرایش‌‌های اجتماعی یا ریشه‌‌های محلی و منطقه‌‌ای انجام می‌‌گیرد. از آنجایی که آثار و قطعات دنیای هنر وابسته به روحیات هنرمند بوده، نمی‌‌توان بیان داشت که تماماً در قید و بند یک سبک و سیاق خاص خلق می‌‌شوند، بلکه اغلب آثار در طبقه‌‌بندی‌‌های مختلف با یکدیگر هم‌‌پوشانی دارند به طوری که بعضی‌‌ از آن‌‌ها در قالب دو یا چند سبک گوناگون قرار می‌‌گیرند. موسیقی بر اساس عواملی مانند ساختار، خاستگاه جغرافیایی، لحن، تکنیک‌‌ها، موضوع، ماهیت هنری و مواردی دیگر، به سبک‌‌ها و ژانرهای بی‌‌شماری تفکیک و تقسیم‌‌بندی می‌‌شود اما برای شناخت بیشتر، موسیقی را به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌‌کنند که عبارتند از:

• موسیقی کلاسیک یا هنری (Classical Music – Art Music)
• موسیقی پاپ یا مردمی (Popular Music – Pop)
• موسیقی سنتی یا محلی (Traditional Music – Folk Music)

موسیقی سنتی ایران

موسیقی اصیل ایرانی یا “خُنیای باستانی ایرانی” از دستگاه‌‌ها، آوازها و ردیف‌‌ها تشکیل شده و سال‌‌های سال در رگ و خون مردم این سرزمین جریان داشته است. موسیقی سنتی ایران که به موسیقی دستگاهی نیز شهرت دارد، گوشه‌‌ها، نغمه‌‌ها و ریزه‌‌کاری‌‌هایی را در خود جای داده که آن را دلنشین، خوشایند و جذاب می‌‌کند. امروزه اگر در موسیقی بخش اعظمی از آسیای میانه، من‌‌جمله کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه، پاکستان، افغانستان و یونان تفحص کنیم، به تأثیر موسیقی سنتی ایران در موسیقی محلی آنان دست خواهیم یافت. البته این امر به دلیل وسعت مرزهای کشور ایران در گذشته بوده است.

ردیف در موسیقی سنتی

ردیف، گروهی از لحن‌‌های طبقه‌‌بندی شده در موسیقی مقامی ایران است که اشاره به طرز قرار گرفتن آهنگ‌‌ها و نغمه‌‌های موسیقی دارد. در واقع ردیف مجموعه‌‌ای از گوشه‌‌ها و ملودی‌‌های موسیقی ایرانی است که به وسیله‌‌ی ساز و آواز در قالب دستگاه‌‌ها و آوازها بیان می‌‌شوند. الحان ردیف‌‌ها توصیف کننده‌‌ی عمر طولانی آن‌‌ها است ولی لهجه و گویش این ردیف‌‌ها به شخص هنرمند و میزان پختگی و تجربه‌‌اش بستگی دارد. ردیف‌‌های مورد استفاده امروزی به وسیله‌‌ی دو استاد چیره دست، میرزا عبدالله و میرزا حسینقلی ابداع و جمع‌‌آوری شد. امروزه در موسیقی سنتی ایران، ردیف‌‌های مختلفی به کار گرفته می‌‌شوند که از این بین ردیف میرزا عبدالله، ردیف ابولحسن صبا، ردیف علی‌‌اکبر شهنازی و ردیف عبدالله خان دوامی کاربرد بیشتری دارند. ردیف موسیقی سنتی ایران سرانجام در سال 2009 به عنوان میراث فرهنگی و معنوی توسط سازمان یونسکو به ثبت رسید.

دستگاه در موسیقی سنتی

دستگاه در موسیقی سنتی ایران مجموعه ای از پرده‌‌ها و گوشه‌‌ها است که در کنار یکدیگر قرار گرفته و ترتیب و توالی آن‌‌ها حس و حال متفاوتی را به شنونده القا می‌‌کند. هر دستگاه در قالب یک دایره پنج قسمتی اجرا می‌‌شود که عبارتند از پیش درآمد، چهار مضراب، آواز، تصنیف و رِنگ. به شکل خلاصه، دستگاه مجموعه‌‌ای از چند گوشه است که در گام، کوک و فواصل هماهنگی دارند. به عقیده‌‌ی اکثر نظریه پردازان، واژه‌‌ی دستگاه از دو بخش “دست” و “گاه” تشکیل شده و به موقعیت دست بر روی دسته‌‌ی سازهای تار و سه‌‌تار اشاره دارد. گروهی دیگر معتقدند به دلیل اینکه در گذشته به پرده‌‌های ساز، دستان می‌‌گفتند به همین خاطر واژه‌‌ی دستگاه اشاره به قرار گرفتن دست بر روی این دستان‌‌ها داشت. موسیقی اصیل ایرانی از هفت دستگاه تشکیل می‌‌شود که عبارتند از:

• دستگاه ماهور
• دستگاه همایون
• دستگاه شور
• دستگاه نوا
• دستگاه سه‌‌گاه
• دستگاه چهار‌‌گاه
• دستگاه راست پنج‌‌گاه

آواز و موسیقی سنتی

آواز قسمتی از یک دستگاه است که از نظر فواصل با آن یکسان بوده و از جابجایی نقش درجات دستگاه مورد نظر به وجود می‌‌آید. آوازها دارای ردیف خاصی از نظر ترتیب درآمدها و گوشه‌‌ها هستند. استاد محمود کریمی در سال‌‌های 1344 و 1345 اولین ردیف آوازی ایران را تهیه و تنظیم کرد که امروزه نیز به عنوان یکی از کامل‌‌ترین مراجع برای آموزش آواز اصیل ایرانی به شمار می‌‌رود. ردیف موسیقی ایرانی دارای پنج آواز است که عبارتند از:

• آواز دشتی (متعلق به دستگاه شور – درجه پنجم)
• آواز ابوعطا (متعلق به دستگاه شور – درجه دوم)
• آواز افشاری (متعلق به دستگاه شور – درجه چهارم)
• آواز بیات ترک یا بیات زند (متعلق به دستگاه شور – درجه سوم)
• آواز بیات اصفهان (متعلق به دستگاه همایون – درجه چهارم)

البته در بعضی موارد، اساتید موسیقی سنتی ایران، دو آواز بیات کرد (متعلق به دستگاه شور) و شوشتری (متعلق به دستگاه همایون یا چهارگاه) را هم جزو آوازهای ردیف موسیقی اصیل می‌‌دانند.

موسیقی محلی

موسیقی محلی، بومی یا فولک نوعی از موسیقی است که راویان آن لزوماً آموزش ندیده و به صورت شفاهی، سینه به سینه و نسل به نسل بین آنان منتقل شده است. این سبک موسیقی از فرهنگ بطن جامعه برخاسته و ریشه در آداب و سنن یک قشر یا قوم دارد. موسیقی محلی را می‌‌توان شاخه‌‌ای از موسیقی سنتی دانست که بسته به شیوه و منطقه‌‌ی زندگی افراد، با مضامین و ویژگی‌‌های متفاوتی ساخته و بیان می‌‌شود. موسیقی محلی در ایران نیز زیرمجموعه‌‌های فراوانی را در بر می‌‌گیرد که هرکدام هویت و ماهیت مختص به خود را دارند. برخی از موسیقی‌‌های نواحی و بومی محلی ایران عبارتند از موسیقی خراسان، بلوچستان، ترانه‌‌های محلی گیلان، بختیاری، فارس، کرمان، سواحل خلیج فارس و دریای عمان، آذربایجان، موسیقی مقامی و حرکات موزون آیینی تربت جام، ترانه‌‌های محلی کردی، لری، قشقایی و مازندران.

مشاهیر موسیقی سنتی ایران

موسیقی سنتی و اصیل ایران زمین همواره چهره‌‌های ماندگار و مشاهیر بسیاری را به جهانیان معرفی کرده که هر کدام از آن‌‌ها با آثار ماندگار خود، باعث ترویج و اشاعه‌‌ی این هنر شده و همچنین جوایز ارزشمندی را در عرصه‌‌های بین‌‌المللی کسب کرده‌‌اند. در ادامه نام تعدادی از هنرمندان این عرصه را ذکر می‌‌کنیم و پس از آن زندگینامه، آثار و افتخارات برخی از اساتید گرانقدر را به صورت مفصل شرح خواهیم داد.

• علی‌‌نقی وزیری
• ابوالحسن صبا
• جلال‌‌الدین تاج اصفهانی
• احمد عبادی
• غلامحسین بنان
• جلیل شهناز
• حسن کسائی
• فرامرز پایور
• محمدرضا شجریان
• محمدرضا لطفی
• شهرام ناظری
• بیژن کامکار
• حسین علیزاده
• پرویز مشکاتیان
• ایرج بسطامی
• حسام‌‌الدین سراج
• کیهان کلهر

علی‌‌نقی وزیری

علی‌‌نقی وزیری ملقب به کُلُنِل از مشاهیر فقید و برجسته‌‌ی موسیقی سنتی ایرانی است که در اواسط دهه 1260 هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. وزیری در دوران نوجوانی با موسیقی آشنا شد و به یادگیری سازهای ویولن و تار روی آورد. او برای فراگیری علم هارمونی (هماهنگی) و آواز در آموزشگاه عالی موسیقی پاریس به تحصیل مشغول شد و سپس به آلمان رفت تا در رشته‌‌های مختلف موسیقی به مطالعه و تحقیق بپردازد.

او پس از بازگشت به ایران در سال 1302 آموزشگاهی تحت عنوان خانه موسیقی بنا نهاد. وزیری برای آشنایی هرچه بیشتر مردم با موسیقی از هیچ تلاشی دریغ نکرد و در این راستا به تألیف کتاب‌‌هایی در این زمینه و برگزاری کنسرت‌‌ها و همایش‌‌ها پرداخت. از ابداعات وی می‌‌توان به علامات تغییر دهنده‌‌ی سُری و کُرن به منظور ربع پرده کردن موسیقی ایرانی و تقسیم گام به 24 ربع پرده اشاره کرد. استادان برجسته‌‌ای همچون روح الله خالقی، پدیدآورنده سرود ای ایران و ابوالحسن صبا از جمله شاگردان وزیری محسوب می‌‌شوند. استاد علی‌‌نقی وزیری پس از یک عمر تلاش و ممارست در جهت ترویج و آموزش موسیقی، در سال 1358 دیده از جهان فروبست. وی در طول حیات خود آثار فاخر و ماندگاری بر جای گذاشت که در زیر به برخی از آن‌‌ها اشاره شده است.

آثار علی نقی وزیری درباره موسیقی سنتی

• دستور تار و سه‌‌تار (چاپ برلین)
• دستور ویولن (دو جلد)
• موسیقی نظری (سه بخش)
• در عالم موسیقی و صنعت (مجموعه خطابه‌‌ها)
• تاریخ عمومی هنر و زیباشناسی
• سرودها از پندهای سعدی و مجموعه نوشته‌‌های پراکنده
• سرودهای مدارس از پندهای فردوسی (1312تهران)
• عروض نو
• نظری بر موسیقی ایرانی و آوازشناسی (1313 تهران)
• نظری مفصل به موسیقی غربی و آکورد‌‌شناسی (1313 تهران)
• آرمُنی موسیقی ربع پرده‌‌ای
• دستور جدید کار (1315 تهران)
• دستور ویولن برای دوره‌‌های مقدماتی (جلد اول 1315 تهران)
• دستور ویولن شامل آوازهای ایرانی ( جلد دوم 1315 تهران)
• سرودهای مدارس از پندهای سعدی (1316 تهران)
• سه پیشاهنگ (1316 تهران)
• مرال جنگل (1328 تهران)
• زیباشناسی در هنر و طبیعت (چاپ دانشگاه تهران 1329)
• ترجمه کتاب زیباشناسی تحلیلی اثر پی‌‌یر گاستالا (چاپ دانشگاه تهران 1326)
• تاریخ عمومی هنرهای مصور (جلد دوم چاپ دانشگاه تهران 1346)

جلیل شهناز

جلیل شهناز یکی از موسیقی‌‌دانان و چهره‌‌های ماندگار ایران زمین است که سال 1300 در اصفهان دیده به جهان گشود. او نواختن ساز تار را نزد عبدالحسین شهنازی و برادر بزرگ خود فرا گرفت و در سن جوانی به نوازنده‌‌ای مطرح تبدیل شد. وی مدتی در رادیو تهران و رادیو اصفهان به نوازندگی پرداخت و در دهه 1360 هجری به همراه اساتیدی همچون فرامرز پایور، علی‌‌اصغر بهاری، محمد اسماعیلی و محمد موسوی گروه اساتید موسیقی ایران را تشکیل داد که با این گروه کنسرت‌‌های بسیاری را در داخل و خارج از کشور برگزار کرد. استاد جلیل شهناز در سال 1383 به عنوان چهره‌‌ی ماندگار هنر و موسیقی ایران انتخاب شد. کتاب‌‌های‌‌ “گل‌‌های جاویدان” و “نت نگاری” و همچنین آلبوم‌‌های‌‌ “عطر افشان” و “زبان تار” از جمله آثار ماندگار وی به شمار می‌‌روند. استاد جلیل شهناز سرانجام در سال 1392 چشم از جهان فرو بست.

محمدرضا شجریان

محمدرضا شجریان یکی از اساتید آواز و نوابغ موسیقی سنتی ایران است که اول مهرماه سال 1319 در مشهد به دنیا آمد. او دوران کودکی را با فراگیری تلاوت قرآن زیر نظر پدر خود سپری کرد و سپس تا سال 1350 با نام مستعار “سیاوش بیدکانی” با رادیو در زمینه‌‌ی خوانندگی همکاری داشت. وی سنتور و ردیف‌‌های آوازی را نزد فرامزر پایور و شیوه تصنیف خوانی را زیر نظر عبدالله دوامی فرا گرفت و در سال 1352 به همراه اساتیدی چون محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و جلال ذوالفنون، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را تأسیس کرد. این هنرمند سرشناس که به “خسروی آواز ایران” شهرت دارد توانست با صدایی دلنشین و کم نظیر، طرفداران بسیاری را از سراسر جهان به سوی موسیقی ایرانی جذب کند.

استعداد شگرف در زمینه موسیقی، او را به یکی از موفق‌‌ترین و پر افتخارترین هنرمندان ایرانی تبدیل کرده و اجرای تصنیف‌‌های ملی با صدا و سبکی منحصر به فرد، بارها تحسین جشنواره‌‌ها، مجلات و سایت‌‌های معتبر جهانی را به همراه داشته است. وی در سال 1387 یک گروه موسیقی بنیان‌‌گذاری کرد که آن را به افتخار استاد جلیل شهناز، گروه شهناز نام نهاد. محمدرضا شجریان علاوه بر خوانندگی در حوزه آهنگ‌‌سازی، خوش‌‌نویسی و قرائت قرآن نیز فعالیت دارد و دعای ربنا یکی از معروف‌‌ترین تلاوت‌‌های قرآنی او محسوب می‌‌شود که توسط سازمان میراث فرهنگی به عنوان آثار ملی به ثبت رسیده است. وی چندین ساز جدید با نام‌‌های صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو و … را در موسیقی سنتی ایرانی ابداع کرد.

خوانندگان مطرحی همچون شهرام ناظری، حسام‌‌الدین سراج، ایرج بسطامی و همایون شجریان در مقطعی نزد او تعلیم دیدند. شجریان تاکنون آثار بیادماندنی و آلبوم‌‌های موسیقی بسیاری را با همکاری اساتیدی نظیر پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، مجید درخشانی، محمدرضا لطفی، کیهان کلهر و … منتشر کرده است. او در سال 1368 برای کمک به زلزله‌‌زدگان رودبار، کنسرت‌‌هایی در کشورهای مختلف برگزار کرد. وی هم اکنون ریاست شورای عالی خانه موسیقی ایران را بر عهده دارد.

افتخارات و جوایز:

• دریافت جایزه پیکاسو از طرف سازمان یونسکو در سال 1999
• بهترین خواننده موسیقی اصیل ایرانی در سال 2000
• نامزد دریافت جایزه گِرَمی در سال‌‌های 2004 و 2006
• مدال موتزارت از طرف سازمان یونسکو در سال 2006
• مدال نوشین در سال 2008
• یکی از صداهای برتر تاریخ موسیقی دنیا در سال 2010
• نشان شوالیه در سال 2014

 شهرام ناظری

شهرام ناظری موسیقی‌‌دان، آهنگ‌‌ساز و استاد موسیقی مقامی ایران است که به شوالیه شهرت دارد. او 29 بهمن سال 1328 در کرمانشاه به دنیا آمد و در همان کودکی نزد خانواده‌‌ی هنردوست خود به فراگیری اصول اولیه‌‌ی موسیقی و آواز پرداخت و توانست در سن هفت سالگی اولین اجرای خود را در رادیو کرمانشاه انجام دهد. او در سال 1345 موسیقی را به صورت حرفه ای زیر نظر اساتیدی همچون عبدالله دوامی و محمدرضا شجریان و ساز سه تار را نیز زیر نظر نوازندگانی نظیر احمد عبادی و جلال ذوالفنون فرا گرفت. وی سال 1354 به عضویت رادیو تلویزیون ایران در آمد و ترانه‌‌های مختلفی را با همکاری و سرپرستی محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان اجرا کرد.

شهرام ناظری پس از سال‌‌ها فعالیت در زمینه موسیقی، با تلفیق ادبیات حماسی و عرفانی و اشعار برگرفته از مولانا، سبکی جدید در موسیقی سنتی ایرانی به وجود آورد. او همچنین از اولین هنرمندانی محسوب می‌‌شود که با استفاده از موسیقی مقامی، اشعار شاهنامه فردوسی را اجرا کرد که این ابتکار، در جذب مخاطبین جوان داخلی و خارجی کاملاً موفق بوده است. این استاد گرانقدر با همکاری بزرگان موسیقی جهان کنسرت‌‌های بسیاری را در سالن‌‌ها و جشنواره‌‌های بین‌‌المللی همچون رویال آلبرت هال لندن، فستیوال آویگنون فرانسه، مؤسسه جهانی موسیقی، فیلارمونی آلمان و … برگزار کرد و گام مثبتی در راستای اشاعه‌‌ی فرهنگ و موسیقی اصیل ایرانی برداشت. گفتنی است که او در امور خیریه نیز سابقه درخشانی دارد و درآمد یک سال فعالیت هنری خود را به آسیب‌‌دیدگان پیرانشهر و شین آباد، جزامی‌‌ها و بیماران بی بضاعت سرطانی تخصیص داد.

افتخارات و جوایز:

• کسب جایزه‌‌ی “کونکوز” مربوط به موسیقی فولکلور در سال 1975
• کسب جایزه “بهترین موسیقی عرفانی جهان” در جشنواره فاکس مراکش در سال 1997
• دریافت جایزه ویژه شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در سال 2006
• دریافت نشان لژیون دونور از سوی دولت فرانسه در سال 2007
• دریافت نشان شوالیه ادب و هنر از طرف دولت فرانسه در سال 2007
• دریافت عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیاسوسایتی در سال 2007
• کسب جایزه اسطوره‌‌ی زنده از دانشگاه یو سی ال ای
• دریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی (نواده مولانا) در سال 1386 و انتخاب به عنوان رئیس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران
• دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبره شمس در جشنواره بین‌‌المللی شمس تبریزی در سال 1386
• دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به پاس ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی
• نام‌‌گذاری روز 25 فوریه سال 2006 به نام “شهرام ناظری” توسط رئیس شورای شهر و شهردار سن دیه‌‌گو در ایالت کالیفرنیا و دریافت لوح سپاس از کنگره‌‌ی آمریکا
• دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به دلیل نقش مؤثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی

 حسین علیزاده

حسین علیزاده پژوهشگر و نوازنده‌‌ی ساز تار و سه‌‌تار، آهنگ‌‌ساز، ردیف‌‌دان و یکی از مشاهیر موسیقی اصیل ایرانی است. او سال 1330 در تهران متولد شد و دوران تحصیل خود را در دانشکده‌‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد برلین سپری کرد و اجرای کنسرت را نیز در مرکز حفظ و اشاعه‌‌ی موسیقی ایران فرا گرفت. حسین علیزاده از تجربیات اساتیدی همچون هوشنگ ظریف، عبدالله دوامی و محمود کریمی بهره گرفت و با همکاری نوازندگانی نظیر محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان، آثار جاودانه‌‌ای در تاریخ موسیقی سنتی ایران خلق کرد.

او به عنوان یکی از چهره‌‌های تحسین شده‌‌ی موسیقی فیلم در ایران شناخته می‌‌شود. وی توانست با ابداع سازهای “سالانه” و “شورانگیز”، سبکی جدید در موسیقی سنتی و اصیل ایران زمین به وجود آورد. این استاد چیره‌‌دست در آموزش و تربیت بسیاری از موسیقی‌‌دانان و نوازندگان کشور فعالیت دارد و همچنین با برگزاری کنسرت‌‌ در کشورهای مختلف، نقش مهمی در ترویج هنر اصیل ایرانی ایفا می‌‌کند.

کتاب‌‌ها

• ده قطعه برای تار 1 تا 4
• آموزش سه‌‌تار، دوره مقدماتی
• آموزش تار و سه‌‌تار، دوره متوسطه
• ردیف مقدماتی تار و سه‌‌تار (کتاب سوم هنرستان)
• بوسه‌‌های باران (1384)

جوایز

• نامزد دریافت جایزه گِرَمی برای آلبوم‌‌های “فریاد”، “بی تو به سر نمی‌‌شود” و “به تماشای آب‌‌های سفید” در بخش بهترین آلبوم سنتی جهان
• دریافت چهار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم فجر برای فیلم‌‌های “گبه”، “زشت و زیبا”، “آواز گنجشک‌‌ها” و “ملکه”
• دریافت جایزه بهترین موسیقی برای فیلم “آسمان زرد کم عمق” از جشن انجمن منتقدان سینمای ایران در سال 1392
• دریافت جایزه‌‌ی دو سالانه موسیقی جهانی آسیا از بنیاد مرکز موسیقی جهان در سال 1396

لازم به ذکر است که او در سال 1393 از دریافت نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه سر باز زد و با انتشار نامه‌‌ای، خود را از دریافت هر نشانی بی‌‌نیاز اعلام کرد.

 کیهان کلهر

کیهان کلهر یکی دیگر از بزرگان عرصه‌‌ی موسیقی اصیل ایرانی است که نقش انکارناپذیری در ترویج این هنر به جهانیان دارد. این نوازنده‌‌ی چیره دست و آهنگ‌‌ساز توانمند، سال 1342 در کرمانشاه به دنیا آمد و در دوران نوجوانی با ارکستر رادیو تلویزیون کرمانشاه همکاری داشت. او در سن 17 سالگی به ایتالیا سفر کرد و پس از آن به منظور تحصیل در رشته‌‌ی آهنگ‌‌سازی راهی کشور کانادا و دانشگاه کارلتون اتاوا شد. تخصص وی نوازندگی ساز کمانچه است و همچنین در زمینه‌‌ی آهنگ‌‌سازی موسیقی متن فیلم فعالیت می‌‌کند. کلهر علاوه بر ساز کمانچه به سازهای سه‌‌تار، تنبور و شاه‌‌کمان که ساز ابداعی خود اوست تسلط دارد.

کیهان کلهر در کنار بسیاری از بزرگان موسیقی سنتی ایرانی همچون محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، حسین علیزاده و همچنین گروه دستان به نوازندگی پرداخته است. اجراهای او با همکاری نوازندگان بزرگ غربی و شرقی نظیر “شجاعت حسین خان”، “کوارتت کرونوس”، “اردال ارزنجان” و “یویو ما”، نقش زیادی در معرفی و ترویج موسیقی اصیل ایرانی به سایر ملل داشته است و از این رو به شهرتی جهانی دست یافت به گونه‌‌ای که بسیاری از بزرگان این عرصه او را جهانی‌‌ترین مرد موسیقی ایران یاد می‌‌کنند. استاد کیهان کلهر در سال 2017 به همراه گروه جاده ابریشم برنده‌‌ی جایزه گِرَمی در بخش بهترین موسیقی جهانی شد.

 کوتاه سخن اینکه …

موسیقی سنتی در واقع نشان دهنده‌‌‌‌ی بخشی از فرهنگ و هویت ملی هر جامعه است و اشعار و سروده‌‌های جای گرفته در پیکر آن، برآیند فکری و اعتقادات هنرمند را بیان می‌‌کند. موسیقی سنتی، نواحی و مقامی ایران نیز گنجینه‌‌ای نفیس از نغمه‌‌های پر‌‌محتوا و روح‌‌پرور است که مشاهیر و بزرگان فقید و معاصر آن همواره با آثار و ابداعات خود تحسین مجامع بین‌‌المللی را بر‌‌انگیخته‌‌اند. موسیقی سنتی و اصیل ایرانی، در عرصه‌‌های جهانی از اعتبار خاصی برخوردار بوده تا جایی که ردیف موسیقی سنتی ایران به عنوان میراث فرهنگی و معنوی در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. بنابراین انتظار می‌‌رود با توجه بیشتر به این هنر و برپایی جشنواره‌‌های موسیقی‌‌ محلی و قومی و همچنین گسترش آیین‌‌های موسیقایی، بستری برای حفظ و اشاعه‌‌ی فرهنگ اصیل ایران زمین، فراهم گردد.

از اینکه تا انتهای این مطلب همراه مجله پروماگ بودید از شما متشکریم این مقاله در حال تکمیل شدن است.

منابع

• فصلنامه داخلی خانه موسیقی ایران، (1392). سال سوم، شماره 11.
• کمال پورتراب، مصطفی. علیزاده، حسین. افتاده، مینا. اسعدی، هومان. بیانی، علی. فاطمی، ساسان، (1391). مبانی نظری و ساختار موسیقی ایرانی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌‌های درسی ایران.
• سدیفی، محمدمهدی، (1383). آشنایی با موسیقی شرق و غرب، ناشر طرح آینده، تهران.
• طلائی، داریوش، (1372). نگرشی نو به تئوری موسیقی ایرانی، چاپ اول، ناشر مؤسسه‌‌ی فرهنگی – هنری ماهور