معماری پست مدرن یا پسانوگرا چطور شکل گرفت و برترین آثار آن کدامند؟
داشتن سرپناهی مطمئن، همواره از ابتدایی‌‌‌ترین و مهم‌‌‌ترین نیازهای بشر بوده از غارها تا معماری پست مدرن اهمیت سرپناه برای بشر قابل توجه است. انسان‌‌‌ها این نیاز را در طول تاریخ از طرق مختلف برطرف ساخته‌اند. زندگی درون غارها و ساختن یک سرپناه با ساده‌‌‌ترین امکانات، از نخستین اقدامات انسان‌‌‌های اولیه در این راستا بوده است. به تدریج با توجه به عوامل گوناگونی نظیر شرایط اقلیمی، توسعه تکنولوژی، رشد جمعیت و … سبک و سیاق معماری دگرگون گردید و ساخت خانه‌‌‌ها و ساختمان‌‌‌ها شکل تازهای به خود گرفت.
بنابراین هر نقطه از جهان در هر برهه از تاریخ، معماری خاص خود را داشته است. حدود نیم‌قرن پیش سبک نوینی به نام معماری پست مدرن (پسانوگرا) ایجاد شد که محدودیت‌‌‌های موجود در معماری مدرن را از میان برداشت. ما در این مقاله از مجله پروماگ به بررسی مفاهیم مربوط به معماری پست مدرن (پسانوگرا) خواهیم پرداخت.
معماری چیست؟
به‌طورکلی، معماری علم و هنر به‌کارگیری سبک‌‌‌ها و شیوه‌‌‌های مناسب، جهت ساخت‌وساز کاربردی و مطابق اصول زیبایی‌شناسی است. در واقع معماری را می‌‌‌توان هنر سازمان‌دهی فضای پیرامون نامید؛ زیرا معماران همواره با اتکا به اصول علوم مختلفی نظیر ریاضیات، هنر و … به زیباسازی شهرها و بنا‌‌‌ها می‌‌‌پردازند. به‌عبارت‌دیگر، معماری هنری اجتماعی به‌حساب می‌آید؛ زیرا بیشتر مواقع، ساختمان‌‌‌ها با هدف مشخص و در مکان و زمان معینی، توسط معماران طراحی و ساخته می‌‌‌شوند. این امر به منابع و سرمایه کافی و همچنین مشارکت افراد دیگر نیز، نیاز داشته و تحت نظارت قوانین و مقررات خاصی صورت می‌‌‌گیرد.
عوامل مؤثر بر معماری و معماری پست مدرن (پسانوگرا)
به‌طورکلی عوامل مختلفی وجود دارند که تأثیرات متقابل بر معماری و امروزه بر معماری پست مدرن می‌‌‌گذارند. در واقع این شاخصه‌‌‌ها در شکل‌‌‌گیری معماری نقش بسزایی دارند که در این قسمت به شرح آن‌‌‌ها می‌‌‌پردازیم.
نقش مردم در معماری
مردم یکی از مهم‌‌‌ترین موارد تأثیرگذار بر معماری هستند؛ زیرا یک طرح معماری در صورتی موفق است که بتواند آسایش مردم را تأمین کند. به همین دلیل در تحلیل‌‌‌های معماری مشخصه‌‌‌های مختلفی نظیر جمعیت، جنسیت و همچنین نیازها، عادت‌‌‌ها، اعتقادات و باورهای افراد را موردبررسی قرار می‌‌‌دهند.
رعایت استانداردهای معماری
توجه به استانداردها یکی از نکات اصلی معماری است. برای طراحی و ساخت اجزای مختلف یک بنا نظیر راه‌‌‌پله‌‌‌ها، سقف، درب و … باید اصول و استانداردهای تعیین‌شده را رعایت کرد؛ زیرا در صورت غفلت از این موضوع، ممکن است طراحی ساختمان به‌گونه‌ای صورت گیرد که شرایط لازم را برای یک زندگی خوب و راحت مهیا نکند. معماری پست مدرن بر این استاندارها شورید و قوانین تازهای خلق کرد.
محیط پیرامون
خلق یک اثر معماری بدون تجزیه‌وتحلیل محیط پیرامون ممکن نخواهد بود؛ بنابراین به‌منظور طراحی و ساخت باید کلیه عوامل محیطی نظیر شرایط اقلیمی، آب و هوایی و … را بررسی کرد.
استفاده از امکانات
منابع، ابزارها و امکانات نقش بسزایی را در ایجاد یک اثر معماری دارند. در واقع استفاده از ابزارهای مناسب، به‌کارگیری شیوه‌‌‌های طراحی و ساخت اصولی و همچنین بهره‌‌‌مندی از منابع مالی کافی بستر لازم برای موفقیت یک طرح معماری را فراهم می‌‌‌کند.
نظم فضایی
معماری، هنری وابسته به فضا است؛ بنابراین نظم فضایی از ملزومات خلق یک اثر معماری به شمار می‌‌‌رود. ایجاد رابطه‌‌‌ای مناسب میان اجزا و فضاهای یک بنا، بر روحیات ساکنین تأثیر می‌‌‌گذارد و از خستگی و یکنواختی می‌‌‌کاهد.
ظهور معماری پست مدرن (پسانوگرا)
در دهه ۱۳۶۰میلادی، سبک جدیدی از معماری به نام معماری پست مدرن (پسانوگرا) در برابر سادگی، یکنواختی و محدودیت‌‌‌های معماری مدرن شکل گرفت. رابرت ونچوری (Robert Venturi)، معمار سرشناس آمریکایی، یکی از پیشگامان برجسته این جنبش است که در سال 1966 به تدریس معماری پست مدرن در کتاب «پیچیدگی و تضاد در معماری» پرداخت.
او سعی به برقراری ارتباط میان معماری و هویت انسانی داشت و همچنین مواردی نظیر نمای خارجی، ترکیب عناصر تاریخی و استفاده هوشمندانه از مصالح غیر معمول و نمادهای تاریخی را جهت طراحی بهتر ساختمان‌‌‌ها مورد توجه قرارداد. در کشور ایتالیا نیز، موضعی علیه اصول سخت‌‌‌گیرانه مدرنیسم، توسط آلدو روسی (Aldo Rossi) ایجاد شد. او از جمله معمارانی بود که در بازسازی شهرها به حفظ هویت تاریخی و سنت‌‌‌های محلی اصرار داشت و شیوه مدرن نوسازی ساختمانهای آسیب دیده در جنگ را به علت عدم ارتباط آن‌‌‌ها با تاریخ معماری و فرهنگ شهرها مورد انتقاد قرار داد.
معماری پست مدرن یا پسانوگرا چیست ؟
به‌طورکلی سبک معماری پست مدرن، علاوه بر روند رو به جلو، با الهام گرفتن از سبکهای ماقبل مدرن، بر زیبایی معماری افزود. این سبک معماری پس از گذشت بیست سال و با فعالیت معمارانی نظیر رابرت ونچوری، چارلز مور (Charles Moore) و فیلیپ جانسون (Philip Johnson) رونق گرفت. در اواخر دهه 1390 میلادی، معماری پست مدرن به گرایش‌‌‌های دیگری نظیر سبک هایتک (فناوری برتر)، ساختارشکنی و نئوکلاسیک تقسیم شد.
مشخصه‌‌‌های معماری پست مدرن (پسانوگرا)
معماری پست مدرن که در واکنش به حذف تزیینات و عناصر تاریخی از معماری مدرن ایجاد شد، مشخصه‌‌‌های مختلفی دارد. در این قسمت مشخصات این سبک از معماری را شرح خواهیم داد.
پیچیدگی و تضاد معماری پست مدرن
ساختمانهای پست مدرن اغلب دارای عناصر تزیینی، رنگ روشن، ویژگی‌‌‌هایی از دوره‌‌‌های پیشین و همچنین بخشهای منحنی شکل بوده و به‌صورت نامتقارن ساخته می‌‌‌شوند. در سبک معماری پسانوگرا، رنگ و بافت ساختمان‌‌‌ها ارتباطی با نوع کاربری آن‌‌‌ها ندارد. معماران در طراحی این بنا ها، اغلب مشخصه‌‌‌های امروزی را به طرز جالب توجهی با عناصر معماری کلاسیک تلفیق می‌‌‌کنند.
تقسیم‌‌‌بندی
در سبک پست مدرن، معماران معمولاً با به‌کارگیری ابزار و مصالح مختلف، ساختمانهای بزرگ را به بخشهای مجزا تقسیم می‌‌‌کنند که هر بخش می‌‌‌تواند عملکرد و فعالیت خاصی را دنبال کند.
اشکال مورب و نامتقارن در معماری پسانوگرا
طراحی نامتقارن ساختمان‌‌‌ها یکی از مهم‌‌‌ترین ویژگی‌‌‌های معماری پست مدرن است؛ طبق این سبک از معماری، احداث ساختمانهای متقارن به حداقل رسید و ساخت بناهای باریک و شیب‌‌‌دار رواج بیشتری پیدا کرد.
رنگ در معماری پست مدرن
رنگ، از مهم‌‌‌ترین عوامل قابل‌توجه در طراحی ساختمانهای پست مدرن به شمار می‌‌‌رود. همچنین در این سبک برای تنوع بخشیدن به نمای ساختمان‌‌‌ها از مصالحی مانند شیشه‌‌‌های رنگی، سنگ و سرامیک استفاده می‌‌‌کنند.
شوخ‌‌‌طبعی و کنایه
یکی از مشخصه‌‌‌های جالب‌توجه معماری پست‌مدرن، طراحی ساختمان به‌گونه‌ای کنایه‌‌‌آمیز و همراه با شوخ‌‌‌طبعی است. در این ساختمان‌‌‌ها از عناصر اغراق‌‌‌آمیز استفاده می‌‌‌کنند و نمای منحصربه‌فردی را طراحی می‌‌‌کنند.
معماری پست مدرن و ارتباط با سبکهای گذشته
در دهه‌‌‌های واپسین قرن بیستم، معماران با کنار گذاشتن کارکردگرایی که امری خسته‌کننده و حتی ناخوشایند به نظر می‌‌‌رسید، به روند جدیدی روی آوردند. این معماران با نگاهی به گذشته و الهام گرفتن از سبکهای پیشین و ترکیب آن‌‌‌ها، در صدد ایجاد شیوه‌‌‌های جدید طراحی برآمدند.
به‌عنوان نمونه می‌‌‌توان به استفاده مجدد از ستون‌‌‌ها و سایر عناصر سبکهای طراحی پیش از مدرن در معماری پست مدرن اشاره کرد. در عصر مدرنیسم (نوگرایی)، ستون‌‌‌های سنتی که به شکل لوله‌‌‌های استوانه‌‌‌ای در طراحی ساختمان‌‌‌ها کاربرد داشتند جای خود را به فناوری‌‌‌های جدیدی نظیر طره (تیر سرکش) دادند یا به‌طور کامل توسط دیوار پرده‌‌‌ای (دیوار شیشه‌‌‌ای) پوشیده شدند. احیای ستون‌‌‌ها و به‌کارگیری آن‌‌‌ها در این دوران بیش از اینکه جنبه فنی داشته باشد، بر پایه اصول زیباشناسی بود.
معماران و ساختمانهای جالب توجه سبک معماری پست مدرن
در این دوران معماران صاحب نامی نظیر رابرت ونچوری، فیلیپ جانسون، فرانک گری (Frank Gehry)، مایکل گریوز (Micheal Graves) و … فعالیت می‌‌‌کردند که در اینجا به‌طور مختصر به طراحی‌‌‌ها و اقدامات آن‌‌‌ها می‌‌‌پردازیم.
رابرت ونچوری
رابرت ونچوری از نظریه‌پردازان و معماران پست مدرن بود که ایده‌‌‌های خود را در قالب طراحی ساختمان‌‌‌ها پیاده‌‌‌سازی کرد. از اولین آثار وی، می‌‌‌توان به طراحی خانه‌‌‌ای برای مادرش و ساختمان «Guild House» در فیلادلفیا (Philadelphia) اشاره داشت؛ این دو اثر به‌عنوان نماد جنبش معماری پست مدرن شناخته می‌‌‌شوند. ونچوری در ادامه به طراحی ساختمان‌‌‌هایی پرداخت که علاوه بر طرح‌‌‌های موجود در آن زمان، سابقه تاریخی را نیز مورد توجه قرار داد.
مایکل گریوز
مایکل گریوز، ساختمان خدمات عمومی پورتلند (Portland Municipal Services Building) و کتابخانه ملی دنور (Denver Public Library) را به سبک پست مدرن طراحی کرد. همچنین وی با طراحی مغازه‌‌‌های خرده‌فروشی بزرگ و کم‌هزینه برای فروشگاه‌‌‌های زنجیره‌‌‌ای در آمریکا، شیوه ساخت مراکز خرید را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. آثار او از اولین ساختمانهای طراحی شده با سبک معماری پست مدرن هستند.
چالرز مور
چارلز مور یکی دیگر از معماران برجسته پست‌مدرن است. از مهم‌‌‌ترین آثار وی می‌‌‌توان به میدان ایتالیا (Piazza d’Italia) در شهر نیواورلئان اشاره داشت. او با به‌کارگیری ستون‌‌‌های سنگی و استفاده از مصالح مدرن اقدام به طراحی این اثر هنری کرد. از نکات جالب‌توجه میدان ایتالیا، حجاری صورت معماران مطرح دوره رنسانس، بر روی دیوار این مکان دیدنی است.
فیلیپ جانسون
فیلیپ جانسون با طراحی ساختمان شرکت ارتباطات راه دور آمریکا (AT&T Building) به سبک معماری پست مدرن روی آورد. این ساختمان بلند، ضمن برخورداری از مفاهیم تکنولوژی مدرن، دارای معماری جالب‌توجهی بود و سقف آن به سبک اروپای عصر باستان طراحی گردید. ساختمان شرکت ارتباطات راه دور آمریکا طراحی او است و از آثار مهم معماری پست مدرن به شمار می‌آید.
فرانک گری
فرانک گری یکی از معماران معاصر سبک معماری پست مدرن است. او در اوایل دهه 1970 میلادی با استفاده از مصالح پیش‌‌‌ساخته صنعتی به طراحی بخش‌‌‌هایی غیر معمول در خانه‌‌‌ها پرداخت؛ در واقع این معمار سرشناس، برای هر بخش از خانه ساختار خاصی را در نظر می‌‌‌گرفت. از معروف‌‌‌ترین آثار وی می‌‌‌توان به موزه گوگنهایم بیلبائو (Guggenheim Museum Bilbao) اشاره کرد که این بنای زیبا با سقفی موج‌‌‌دار و از جنس تیتانیوم پوشیده شده و معماری پست مدرن در آن مشاهده می‌شود.
معماری پست مدرن
معماری از دیرباز تاکنون تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر جنگ، شرایط اقلیمی، بلایای طبیعی و … دستخوش تغییرات بسیاری شده است. معماری پست مدرن نیز به قصد رفع محدودیت‌‌‌ها و کمبودهای سبک مدرن، با رویکردی مبتنی بر توجه به سنت‌‌‌ها و مفاهیم مدرن به‌طور هم‌زمان، شکل گرفت و ارزش نهادن به احساسات و روحیات معنوی انسان‌‌‌ها را مورد هدف قرار داد. معماری پسانوگرا با احیای عناصری از سبکهای ماقبل مدرن و استفاده از تزیینات، به روند طراحی ساختمان‌‌‌ها تنوع بخشید و تحول جالب‌توجهی را در ساختار شهرها ایجاد کرد.
منابع
- عبادی، هادی. هاشمیان، نرجس السادات. محمدی، فرنگیس، (۱۳۹۵). مقایسه تطبیقی مفهوم فضا در معماری و سایر هنرها در دوران پست‌مدرن، اولین کنفرانس علمی پژوهشی عمران، معماری و محیط‌زیست پایدار، تهران، مؤسسه معماری و شهرسازی ایوان شمس.
- اصغری، محمد. شفیعی، وحید، (۱۳۹۱). شباهت‌‌‌ها و تفاوت‌‌‌های معماری مدرن و پست‌مدرن، ماهنامه کتاب هنر، شماره ۱۷۴.
از اینکه تا انتهای این مطلب پروماگ را همراهی کردید از شما متشکریم.
شاید به این مطالب هم علاقمند باشید :
دکوراسیون اتاق خواب
دکوراسیون ست بنفش
