محیط زیست ایران و ۲۴ تالاب طبیعی شگفت انگیز در سرتاسر کشور
تالاب‌ها یکی از گران‌بهاترین و مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی هستند که نقشی کلیدی در سلامت و حیات محیط زیست ایفا می‌کنند. ایران با تنوع اقلیمی فراوان، تالابهای زیبایی را در دل خود جای‌داده است. از میان این تالاب‌ها، تنها ۲۴ عدد در فهرست بین‌المللی رامسر به ثبت رسیده‌اند. وجود تالاب‌ها که اقامت‌گاه گونه‌های گیاهی و جانوری خاص هستند به حفاظت از محیط زیست نیز کمک می‌کند. در این مقاله پس از آشنایی با مفهوم تالاب، به معرفی تالاب‌ها محیط زیست ایران بر اساس فهرست کنوانسیون رامسر می‌پردازیم.
تالاب چیست؟
تالاب‌ها نوعی آبگیر هستند که ویژگی‌های زیست‌محیطی‌شان باعث می‌شود تا در برخی مواقع خشک و در برخی مواقع آبدار باشند.
در تعاریف علمی، تالاب به آبگیر یا مناطق مردابی گفته می‌شود که به‌صورت دائم یا موقت دارای آب شیرین یا شور باشد. تالاب‌ها خدمات و کارکردهای بی‌شماری برای محیط‌زیست به همراه خواهند داشت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جلوگیری از تولید ریزگردها اشاره کرد. در محیط زیست ایران نیز تالاب‌هایی با ارزش زیست محیطی بالا وجود دارد.
تالابهای محیط زیست ایران
کشور ایران علیرغم قرارگیری در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان، دارای تنوع اقلیمی بی‌نظیری است. این تنوع اقلیمی درنتیجه وجود دریای خزر در شمال و همچنین خلیج‌فارس و دریای عمان در بخش‌های جنوبی کشور است. البته نباید از نقش اساسی پستی‌وبلندی‌ها و کوه‌های سر به فلک کشیده در شکل‌گیری این اقلیم‌ها و زیستگاه‌ها غافل شد.
در سال 1971 میلادی، کنوانسیون بین‌المللی رامسر شکل گرفت که نتیجه این کنوانسیون «فهرست رامسر» بود. در این فهرست نام تالابهای جهان بر اساس نوع و گونه‌های مختلف به ثبت رسید که سهم ایران از این فهرست ۲۲ تالاب بود. البته پس از گذشت چند سال، این تالاب‌ها به ۲۴ عدد افزایش یافتند! در آن زمان محیط زیست ایران به‌عنوان کشوری غنی از انواع تالاب‌ها شناخته می‌شد.
تالابهای نوار شمالی ایران
نوار شمالی کشور ایران که همچون کمربندی سبز و زیبا دریای خزر را در آغوش گرفته، تالاب‌ها و آبگیرهای فراوانی را در خود جای‌داده است. این تالاب‌ها نقشی حیاتی در اکوسیستم منطقه بازی می‌کنند.
تالاب انزلی یا مرداب انزلی یکی از ارزشمندترین جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. هرساله گردشگران و طبیعت گردان فراوانی به‌سوی این تالاب زیبا و بین‌المللی جذب می‌شوند.
تالاب بین‌المللی بندر انزلی
تالاب انزلی به دلیل موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد و همچنین میزان رطوبت و آب، با هیچ‌کدام از تالابهای ایران قابل‌مقایسه نیست! تالاب بین‌المللی بندر انزلی از جمله تالابهای آب شیرین ایران است که سالانه از گروه‌های فراوانی از پرندگان مهاجر و نادر پذیرایی می‌کند.
نکته جالب درباره تالاب انزلی، پیوند خواهرخواندگی این تالاب با تالاب کوشیرو در کشور ژاپن است! تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالابهای بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید.
در ادامه تالابهای نوار شمالی ایران که در فهرست کنوانسیون رامسر ثبت‌شده‌اند را ذکر می‌کنیم. محیط زیست ایران از نظر تعداد و تنوع تالاب‌ها غنی است و ۲۴ تالاب زیبا دارد.
تالابهای استان گیلان
۱- تالاب بندر انزلی
۲- تالاب امیرکلایه
۳- تالاب پارک ملی بوجاق
تالابهای استان مازندران
۴- شبه‌جزیره میانکاله خلیج گرگان و لپوی زاغمرز آب‌بندان
۵- آب‌بندان‌های فریدون‌کنار، ازباران و سرخ‌رود
تالابهای استان گلستان
۶- آلاگل، آلماگل و آجی‌گل
۷- تالاب گُمیشان
تالابهای بخش‌های مرکزی و غربی ایران
در بخش‌های مرکزی و غربی کشورمان ایران نیز تالابهای زیبا و منحصربه‌فرد فراوانی وجود دارند. تالاب‌ها در این مناطق، قلب تپنده صنعت کشاورزی به شمار می‌روند! از طرفی حیات حیوانات و جانوران زیادی نیز با سلامت این تالاب‌ها گره خورده است. حفاظت از تالاب‌ها در محیط زیست ایران برای زندگی و ادامه حیات این گونه‌های گیاهی و جانوری اهمیت ویژه دارد.
تالاب بین‌المللی چغاخور
تالاب زیبای چغاخور در شهرستان بروجن و در استان کوهستانی چهارمحال و بختیاری قرار دارد. این تالاب با چشم‌اندازهای زیبا و هوایی مطبوع، یکی از قطب‌های مهم گردشگری این منطقه به شمار می‌رود. تالاب چغاخور هرساله پرندگان مهاجر فراوانی را در آغوش می‌گیرد تا به طبیعت زیبای استان چهارمحال و بختیاری، حس و حال و جلوه‌ای منحصربه‌فرد ببخشد.
تالاب چغاخور باوجود آب و هوایی مطبوع و دل‌انگیز، سبزه‌زارهای چشم‌نواز و کوه‌های سر به فلک کشیده، روح هر گردشگری را جلا می‌دهد و زیبایی آن در محیط زیست ایران مثال زدنی است.
تالابهای بخش‌های مرکزی و غربی ایران که در فهرست رامسر به ثبت رسیده‌اند در زیر آمده است.
تالابهای استان اصفهان
۸- تالاب گاوخونی و باتلاق زاینده‌رود پایین
تالابهای استان چهارمحال و بختیاری
۹- تالاب چغاخور
تالابهای استان آذربایجان غربی
۱۰- تالابهای شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی
۱۱- تالاب کانی برازان
۱۲- تالاب قوپی باباعلی
۱۳- دریاچه ارومیه
تالابهای استان آذربایجان شرقی
۱۴- تالاب قوریگل
تالابهای استان‌های جنوبی ایران
مناطق جنوبی کشور ایران به دلیل وجود خلیج فارس و دریای عمان، از زیستگاه‌های متنوعی برخوردار است. محیط زیست ایران در جنوب کشور بسیار غنی و سرشار از زیستگاه‌های منحصر به فرد است. ویژگی‌های جالب و منحصربه‌فرد مناطق جنوبی کشورمان باعث شده تا خورها، خلیج‌های کوچک و مصب‌هایی در این نقاط به وجود بیایند. استان‌های جنوبی کشورمان از لحاظ وجود تالاب بسیار غنی است. تا جایی که بیش از ۴۰ درصد از تالابهای ایران در این نقاط قرار دارند!
تالاب بین‌المللی شادگان
تالاب شادگان یکی از بزرگ‌ترین و جالب‌ترین تالابهای ایران به شما می‌رود. در کنوانسیون بین‌المللی رامسر تصمیم گرفته شد که تالابهای شادگان، خورموسی و خورالامیه به‌صورت واحد به‌عنوان تالاب شادگان شناخته شوند.
تالاب بین‌المللی شادگان در استان خوزستان و حدفاصل شهرستان‌های شادگان، آبادان و ماهشهر قرار دارد. این تالاب به دلیل تنوع زیستی غنی و گونه‌های جانوری متفاوت، ازنظر بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تالاب شادگان همچنین نقش مهمی در معیشت و زندگی مردم منطقه ایفا می‌کند.
تالابهای استان‌های جنوبی ایران که در فهرست بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‌اند عبارت‌اند از:
تالابهای استان هرمزگان
۱۵- دلتای رود شور، رود شیرین و رود میناب
۱۶- دلتای رود گز و رود حرا
۱۷- تالاب خور خوران
۱۸- جزیره شیدور
تالابهای استان سیستان و بلوچستان
۱۹- خلیج گواتر و حور باهو
۲۰- انتهای جنوبی هامون پوزک
۲۱- هامون صابری و هامون هلمند
تالابهای استان فارس
۲۲- دریاچه نیریز و تالاب کمجان
۲۳- دریاچه پریشان و دشت ارژن
تالابهای استان خوزستان
۲۴- تالاب شادگان، خورالامیه و خور موسی
محیط زیست ایران و تنوع تالاب‌ها
در کشور پهناورمان ایران، تالابهای متعددی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های مختص به خود را دارند. ولی در این مقاله ما سعی کردیم به تعدادی از تالابهای بین‌المللی ایران که در فهرست رامسر به ثبت رسیده‌اند بپردازیم و آن‌ها را معرفی کنیم. تالاب‌ها در محیط زیست ایران از این نظر که زیسگاه گونه‌های کمیابی هستند و به حفاظت از محیط زیست کمک می‌کنند اهمیت دارند.
امروزه با تمام پیشرفت‌ها و رشد آگاهی مردم و جوامع نسبت به اهمیت تالاب‌ها، هنوز هم آن‌طور که بایدوشاید به این زیستگاه‌های طبیعی توجه نمی‌شود! تالاب‌ها شاهکار خلقت هستند! نباید به این سادگی‌ها از کنار معضلات آن‌ها گذشت و وضعیت نگران‌کننده آن‌ها را نادیده گرفت!
تالاب‌ها علاوه بر تأمین آب مورد نیاز، در حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری نیز نقش کلیدی ایفا می‌کنند!
امیدواریم که با مطالب ذکر شده در این مقاله، گام مؤثری در جهت شناخت تالابهای بین‌المللی ایران برداشته باشیم.
بیشتر بخوانید :
شهرهای دوستدار طبیعت
آلودگی هوا و احتمال سرطان دهان
از اینکه همراه مجله پروماگ هستید از شما متشکریم.
