خلاقیت در کودکان چه فوائدی دارد و چگونه میتوان آن را پرورش داد؟
امروز بیش از هر زمان دیگری، نقش خلاقیت در زندگی روزمره و موفقیت بشر نمودار شده است و طبیعی ست که سیستم آموزشی و به دنبال آن والدین تمایل بیشتری به پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان داشته باشند. هر چه خلاقیت در فردی بیشتر وجود داشته باشد، توانایی او در حل مسائل و مشکلات زندگی بیشتر خواهد بود و او بهتر و امیدوارتر می‌تواند به زندگی ادامه دهد. نکته‌ی جالب توجه درباره‌ی خلاقیت این است که همه‌ی انسان‌ها از بدو تولد دارای ذهنی خلاق هستند، اما به مرور زمان و بر اثر تربیت و شیوه‌ی آموزشی و تربیتی اشتباه، این خصیصه با ارزش در آن‌ها از بین می‌رود.
به بیان دیگر افرادی که تحت آموزش آزاد قرار گیرند و محدودیت کمتری به آن‌ها اعمال شود، می‌توانند بیش از دیگران خلاق باشند. در این محتوا از وب‌سایت پروماگ قصد داریم راجع به پرورش خلاقیت در کودکان مطالب مفیدی را به شما بازگو کنیم که امیدواریم برایتان سودمند واقع شود. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید:
خلاقیت چیست و چرا تا این حد با ارزش است؟
خلاقیت ، به عنوان یکی از با ارزش‌ترین ویژگی و توانایی‌های انسانی در ایجاد و پیدایش تمدن بشری نقش داشته است. اگر آدمی توان بروز خلاقیت را نداشت، هیچ یک از صنایع، هنر، اختراعات و تکنولوژی و بسیاری از دستاوردهای بشری پدید نمی‌آمد.
هر آنچه که محصول ساخت دست انسان است، زاییده‌ی خلاقیت یک ذهن خلاق است و اگر خلاقیت در نهاد آدمی نبود، معلوم نبود زندگی امروز به چه شکلی ادامه داشت. ازین رو، وجود و پرورش خلاقیت از سنین کودکی بسیار ارزشمند است و بسیار مورد توجه نهادهای آموزشی و والدین قرار گرفته است.
اما تنها نوآوری و اختراعات کوچک و بزرگ نیستند که مدیون و مرهون خلاقیت است، بلکه داشتن یک زندگی شاد و فعال هم، زاییده‌ی خلاقیت است. بررسی‌های انجام شده حاکی از این است که افراد خلاق، توانایی بیشتری در حل مشکلات و مسائل زندگی دارند و همیشه می‌توانند راهی جدید برای حل مشکلات کوچک و بزرگ‌شان پیدا کنند. همچنین افراد خلاق ، اعتمادبنفس و انگیزه‌ی بیشتری دارند و ناامیدی و افسردگی کمتر در آن‌ها رخنه می‌کند.
پرورش خلاقیت در کودکان
همانطور که اشاره شد، چنانچه با روش‌های اشتباه مانع بروز خلاقیت در کودکان نشویم، هر انسانی به خودی خود دارای خلاقیت است. بنابراین عدم کنترل زیاد، خود روشی برای بروز خلاقیت محسوب می‌شود. شاید برای بروز خلاقیت گاهی لازم باشد هیچ کاری نکنیم و اجازه دهیم کودک راه و روش خودش را پیدا کند.
- همیشه راه حل را به کودک ارائه ندهید و سعی کنید تا جای ممکن، اجازه دهید کودکتان خودش به جواب برسد. اگر معما یا چالشی پیش روی کودک قرار دارد، اجازه دهید او خودش مسیر رسیدن به پاسخ را طی کند. خلاقیت به معنی آن چیزی است که تاکنون وجود نداشته و بدیع است. بنابراین اگر همیشه ما پاسخ بسیاری از چالش‌ها را بازگو نکنیم، چه بسا راه حلی درست‌تر و کوتاه‌تر به ذهن فردی که حتی دانش کمتری از ما دارد، خطور کند.
- به نظرات و ایده‌هایی که کودکتان مطرح می‌کند، احترام بگذارید و از آن‌ها استقبال کنید. هر گاه کودک شما حس کند که نظراتش ارزشمند است و اتفاقا بسیار مورد احترام و توجه هم قرار می‌گیرد، سعی می‌کند فعال‌تر و پویاتر باشد و این خود سرآغازی است برای رسیدن به خلاقیت.
- به کودک فرصت تفکر بدهیم.
- از فعالیت‌های خلاقانه و نوآورانه‌ی کودک استقبال کنید و او را مورد تشویق قرار دهید.
- برای کودکان بیشتر قصه و داستان بگویید و ازین طریق به پرورش خیال‌پردازی و رویاپردازی در آن‌ها کمک کنید. هر چه کودک شما خیال‌پردازتر باشد، امکان بروز خلاقیت در او بیشتر خواهد بود. بنابراین با بازی‌ها و داستان‌های خیال‌انگیز، هر چه بیشتر تخیل را در کودکتان تقویت کنید.
- کودکان را محدود به انجام فعالیتی خاص نکنید و اجازه دهید در انجام فعالیت‌های مورد علاقه‌شان آزاد باشند. هر جا که محدودیت باشد، خلاقیت نخواهد بود.
- از اسباب‌بازی‌هایی که امکان بروز خلاقیت را در کودکان بیشتر می‌کند، استقبال کنید. به عنوان مثال یک بسته گل رُس ارزان‌قیمت که کودک می‌تواند با آن مجسمه دلخواهش را بسازد، بسیار بیشتر از یک عروسک یا ماشین گرانقیمت در مسیر رشد پرورش خلاقیت در کودکان نقش دارد. اسباب‌بازی‌هایی که کودک می‌تواند با آن، وسایل جدیدتر و متنوع‌تری بسازد مانند انواع لگو یا سازه‌های پلاستیکی که قابلیت ساخت وسایل جدیدتری را دارند، یکی از بهترین اسباب‌بازی‌ها برای کودکان است.
- نقاشی یکی دیگر از روش‌ها برای پرورش خلاقیت در کودکان است. سعی کنید انواع وسایل نقاشی مانند مداد شمعی، مدادرنگی، آبرنگ و غیره را برای کودک خود تهیه کنید و اجازه دهید او در انتخاب موضوع نقاشی آزاد باشد.
- استفاده از تلویزیون را محدود کنید. تلویزیون رسانه‌ای است که امکان تعامل و ارتباط دو سویه را با کودک از بین میبرد. هنگامی که کودک در حال تماشای آن است، عملا ذهن او در اختیار این رسانه قرار می‌گیرد.
- اجازه دهید کودکتان با وسایلی که در خانه وجود دارد و خطری برای او ندارد، بازی کند.
- از کودک بخواهید برایتان داستان بگوید. به عنوان مثال می‌توانید یک کتاب را برای کودکتان بخوانید و از او بخواهید که آن را بازگو کند. از داستان‌های تخیلی کودکتان استقبال کنید و اجازه دهید ذهن او در دنیای خیال پرواز کند.
- از ضوابط دست‌وپاگیر برای کودک اجتناب کنید. این نکته را خوب می‌دانم که کودکان به خراب‌کاری و کثیف‌کاری علاقه دارند و این مساله بسیار آزاردهنده است. اگر قصد دارید کودکی خلاق داشته باشید، باید آستانه تحمل‌تان را افزایش دهید. سعی کنید مکان خاصی را برای استفاده آزاد کودک و کارهای به نظر عجیبی که او قصد دارد انجام دهد، در نظر بگیرید که ریخت‌وپاش و کثیف‌کاری او خیلی باعث آزارتان نباشد. به عنوان مثال رنگ‌انگشتی یک ابزار مناسب است که می‌توانید اجازه دهید کودکتان بر دیوارهای حمام با آن نقاشی کند.
- در مواجهه با کودکان پرسشگر باشید نه پاسخ‌دهنده. به عنوان مثال اگر کودکتان کاردستی درست کرده یا نقاشی کشیده، آن را تفسیر نکنید و هیچ ایده یا نظری راجع به آن بیان نکنید. به جای آن، از کودک بخواهید خودش راجع به آنچه کشیده یا انجام داده توضیح دهد.
- ذهن کودک را پرسشگر و جستجوگر بار بیاورید. به عنوان مثال، اگر کودکتان سوالی می‌پرسد، سوال او را با سوال دیگری پاسخ دهید. از او بپرسید خودش چگونه فکر می‌کند. اگر کودکتان نمی‌تواند به جواب برسد، او را راهنمایی کنید و به سمت پاسخ هدایت کنید تا در نهایت خودش پاسخ را بیابد؛ هرگز پاسخ را، آماده به ذهن کودک ارسال نکنید یا به عبارتی، لقمه را جویده شده در دهن کودک قرار ندهید.
سخن پایانی:
خلاقیت آموختنی نیست و هیچ‌کس نمی‌تواند خلاقیت را آموزش دهد. در واقع، خلاقیت را نمی‌توان به وجود آورد، بلکه خلاقیت در همه‌ی انسان‌ها وجود دارد و تنها باید از مانع رشد و پرورش آن جلوگیری کرد.
همه‌ی کودکان ذهنی خلاق دارند و اگر ما، با روش‌های اشتباه و محدودیت‌های بدون دلیل مانع بروز آن نشویم، می‌توانیم به داشتن کودکی خلاق امیدوار باشیم. برای رشد و پرورش خلاقیت در کودکان ، گاهی لازم است کمی صبوری به خرج دهید و دست از بکن‌نکن‌های اجباری بردارید.
اگر چه امروزه، کلاس‌های متعدد و بازی‌های آموزشی مختلف برای پرورش خلاقیت در کودکان ابداع شده و تبلیغ می‌شود اما پایه و اساس همه‌ی آن‌ها این است که اجازه می‌دهند کودک خود واقعی‌اش را ابراز کند.
سیما گودرزی هستم و از شما بابت همراهی با این مقاله سپاسگزارم. امیدواریم این محتوا برایتان سودمند و مفید واقع شده باشد و از خواندن آن بهره‌ی کافی را برده باشید.
شما را به خواندن سایر مقالات مرتبط در بخش آموزش مجله آنلاین پروماگ دعوت می‌کنیم:
- آموزش سلام به کودکان ؛ چگونه کودک را برای ورود به اجتماع و تعامل با دیگران آموزش دهیم؟
- رفتار خشونت‌آمیز در کودکان ؛ چگونه رفتار پرخاشگرانه کودک را کنترل کنیم؟
- انتخاب مدرسه برای کودکان ؛ چگونه بهترین محیط آموزشی را برای کودکان کلاس اولی انتخاب کنیم؟
- آموزش زبان به کودک ؛ روش های آشنایی بیشتر کودکان با زبان دوم …
