چگونه از مالکیت معنوی آثار خود دفاع کنیم؟

لازمه حفظ حقوق مادی و حقوق معنوی آثار، ثبت مالکیت به صورت رسمی می باشد که انواع متعددی دارد. جلوگیری از سوء استفاده اشخاص ثالث و رقبا از جمله مهم ترین دلایلی است که متقاضیان را به ثبت مالکیت معنوی سوق می دهد. آثار و ایده های فکری فرد یا افراد در قالب های مختلفی قابلیت ثبت دارد که بهترین راه برای جلوگیری از صرف زمان و هزینه، آشنایی با مفاد قانونی هر یک و یا مراجعه به مختصصین این حوزه می باشد.

ثبت اختراعات، علائم تجاری، آثار ادبی و یا هنری و طرح های صنعتی از انواع مالکیت فکری می باشد که برای بهره مندی از حقوق و مزایای آن، باید به صورت رسمی و قانونی به ثبت رسیده باشد. ثبت هر یک از موارد مذکور در دسته مختص به خود می باشد و از قوانین و ضوابط خاصی تبعیت می کند.

پس از ثبت مالکیت معنوی، حقوق انحصاری در خرید و فروش، توزیع، تولید، استفاده محصول، کالا و یا خدمت مورد نظر به مالک یا مالکین تعلق می گیرد. منظور از انحصاری شدن افعال فوق، عدم اجازه سایرین به تصدی به آن است، مگر در حالتی که به طور رسمی این اجازه به غیر انتقال داده شود. این مزایا پس از ثبت برند بین المللی در سراسر دنیا نیز شامل حال افراد می گردد. ثبت برند جهانی یا ثبت برند در اتحادیه اروپا یا هر شرکتی به صورت مجزا نیز می تواند صورت پذیرد.

حقوق مالکیت فکری و معنوی

ثبت علائم تجاری در بازار رقابتی امروزه، توجه بسیاری از صاحبان کسب و کار را به خود جلب کرده است. علامت، نام تجاری و علامت جمعی به هر نشان قابل رویتی تلقی می شود که بتواند کالا ها و خدمات یک شخص را از دیگری متمایز سازد که البته قوانین و آئین نامه ها اجرایی برای به ثبت رسیدن آن نیز باید رعایت شده باشند.

اما همین امر سبب شده است تا متقاضیان ثبت علائم برای انتخاب علامت مورد درخواست شان، نسبت به گذشته محدود تر باشد. متقاضی باید پیش از ثبت علامت به مواردی اساسی مانند تکراری نبودن و یا عدم شباهت بیش از پیش به سایر علامت ها توجه نماید. در صورتی که علامت مورد درخواست به اندازه ای با سایر علائم به ثبت رسیده شباهت داشته باشد که موجبات گمراهی مشتریان آنان را فراهم آورد، قابلیت ثبت نخواهد داشت.

حقوق مالکیت ادبی و هنری

دایره شمول حمایتی این قانون، مولفان، هنرمندان و مصنفان (نویسندگان و ناشرین) می باشد. منظور از آثاری که تحت حمایت این قانون قرار می گیرد، صرفاً نویسندگان نمی باشد بلکه ممکن است اثری هنری، ادبی و یا تلفیقی از هنر، ادب و علمی باشد.

در این خصوص باید گفت صرف خلق آثار، مالک و اثر وی را تحت حمایت این قانون قرار می دهد و در صورتی که اشخاص دیگر ادعا به مالکیت آن نمایند، باید دلیل مستدلی داشته باشند. لازم به توجه است که برای بهره مندی از حقوق انحصاری و جلوگیری از موارد این چنینی، صاحب یا صاحبین اثر باید آن را به صورت قانونی به ثبت رسانده باشند.

حقوق مالکیت صنعتی

ثبت اختراعات و طرح های صنعتی نیز تحت حمایت این قانون قرار می گیرد اما همانطور که ذکر شد برای استفاده از این مزایا، طرح یا اختراع باید پس از طی مراحل مربوطه به ثبت برسد.

اختراع، نتیجه فکری فرد است که مبتکرانه و برای اولین بار برای حل مشکلی ارائه شده باشد. به خاطر سپردن قید های مذکور حین ابداع این نوع آوری ها به مخترعین کمک می کند چراکه اختراعی که ابتکاری جدید نباشد و کاربرد صنعتی نداشته باشد قابل ثبت نیست. کشفیات، روش تشخیص بیماری، قواعد انجام امور تجاری و مواردی از این قبیل از جمله موارد خارج از حیطه حمایتی اختراع می باشد که باید به آن توجه نمایید.

طرح صنعتی، ترکیب اشکال و خطوط و رنگ ها می باشد به صورتی که یک فرآورده را مورد تغییر قرار دهد. نکته حائز اهمیت در ثبت طرح صنعتی آن است که صرفاً دسترسی به نتیجه فنی مدنظر نیست بلکه باید به همراه تغییر ظاهری صورت گرفته باشد تا قابلیت ثبت و حمایت در این دسته را پیدا کند.

کنوانسیون ها و قوانین مالکیت معنوی و فکری

استفاده بدون مجوز از آثار دیگری، سوء استفاده و تقلب در صنعت و تجارت موجبات تصویب قانون ثبت اختراعات و علائم و طرح های صنعتی را در سال 1310 فراهم آورد. در خصوص قوانین مربوط به آثار، نشریات و تکثیر آن باید در نظر داشت که مصوب سال 1348 می باشد.

گستره قوانین و آئین نامه های اجرایی هر یک از خدمات مذکور وسیع است و باید پیش از هر اقدامی با اصول اولیه و اساسی آن آشنایی کافی داشته باشید و یا از کارشناسان این حوزه کمک بگیرید.

حفظ مالکیت فکری و معنوی آثار در ایران

باتوجه به نبود قانون کپی رایت در ایران، بسیاری از افراد بر این باورند که نمی توان از مالکیت فکری و معنوی آثار خود دفاع کرد. این تصور اگرچه در برخی موارد درست است، اما باید به خاطر داشت که در صورت ثبت برند خارجی یا داخلی، می توان از مزایای قانونی آن بهره مند شد. این مزایا در واقع مانند قانون کپی رایت حق استفاده از آثار ثبت شده را منحصرا به شخصی که برند یا اختراع یا طرح صنعتی را ثبت کرده، معطوف می داند.