بهره‌ی هوشی چیست؟ هوش کودک تحت تاثیر چه عواملی افزایش یا کاهش می یابد؟

سیما گودرزیآخرین به روز رسانی: خرداد 25, 1399

0 206 خواندن این مطلب 6 دقیقه زمان میبرد

اگر به عنوان پدر یا مادر این مقاله را مطالعه می‌کنید، حتما این مساله به ذهنتان خطور کرده‌ است که چگونه فرزند باهوشی داشته باشید یا چطور بهره‌ی هوشی فرزندتان را افزایش دهید. خوب است بدانید برخلاف گذشته که تصور می‌شد موفقیت تنها به عامل هوش بستگی دارد، امروزه موفقیت تنها با بهره‌ی هوشی یا هوش‌بهر سنجیده نمی‌شود و ثابت شده است فاکتورهای مهم دیگری نیز هستند که در این زمینه دخیل هستند و از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان هوش هیجانی را نام برد. با این وجود نمی‌توان وجود هوش ریاضی یا بهره‌ی هوشی را در موفقیت و کامیابی نادیده گرفت.

یکی از سوال‌های مهمی که همواره در مبحث روانشناسی مطرح بوده، این است که کدام فاکتور در افزایش بهره‌ی هوشی انسان نقش مهم‌تری دارد؟ هوش بیشتر تحت تاثیر وراثت است یا محیط؟ پر واضح است که هر دو عامل وراثت و محیط، بر بهره‌ی هوشی تاثیرگذارند و وجودشان انکار ناشدنی ست.

اما برای اینکه فرزند باهوش‌تری داشته باشیم چه کاری باید انجام دهیم؟ آیا می‌توانیم از کودک‌مان، کودک باهوش‌تری بسازیم؟ پاسخ به این سوالات و بسیاری از سوالاتی اینچنینی که حتما ذهن هر پدر و مادری را همانند شما به خود مشغول می‌کند، در این محتوا نهفته است. لطفا این مقاله را دنبال کنید:

بهره‌ی هوشی چیست؟

در ابتدا به این توضیح می‌پردازیم که بهره‌‌ی هوشی چیست و چه کاربردی دارد؟ بهره‌ی‌ هوشی، همان چیزی که در ذهن همه‌ی ما از هوش نقش بسته است، که به آن هوش‌بهر ، هوش ریاضی یا IQ گفته می‌شود. بهره‌ی هوشی، یک عدد است و تعیین می‌کند که هوش فرد برای حل مسائل مختلف چه میزان است. طبیعی ست که در اندازه‌گیری بهره‌ی هوشی، نمی‌توان بسیاری از مهارت‌ها و فاکتور‌ها را گنجاند و تنها به مهارت‌های حل مساله که قابل اندازه‌گیری هستند، اکتفا می‌شود.

در گذشته تصور می‌شد فردی که بهره‌ی هوشی بالاتری دارد، انسان موفق‌تر و در پی آن خوشبخت‌تری ست. اما تحقیقات امروز نشان می‌دهد، اغلب مدیران و افراد موفق که در رده‌های بالا مشغول به فعالیت هستند، هوش هیجانی بیشتری دارند و موفقیت آن‌ها ارتباط مستقیمی با بهره‌ی هوشی آن‌ها ندارد. با این وجود همه‌ی ما دوست داریم فرزندانی با بهره‌ی هوشی بالا داشته باشیم چرا که توانایی هوش می‌تواند به رشد انسان در زمینه‌های مختلف زندگی مانند تحصیلات تاثیرگذار باشد.

هوش‌بهر تحت تاثیر چه عواملی ست؟

بهره‌ی هوشی تحت تاثیر دو فاکتور محیط و وراثت قرار دارد. در ادامه به بررسی این دو عامل می‌پردازیم:

تاثیر وراثت بر بهره‌ی هوشی:

ژن‌ها مسئول انتقال خصوصیات و ویژگی‌های انسانی هستند و این خصوصیات را از نسلی به نسل بعد منتقل می‌سازند. هیچ کس در دنیا نمی‌تواند ماده ژنتیکی فرد دیگری را به ارث ببرد و هر فرد، تنها همانی را که از بدو بسته شدن نطفه، از والدینش به او می‌رسد را به ارث خواهد برد. بهره‌ی هوشی نیز همین‌گونه است ؛ یعنی ما میزان مشخصی از هوش را از پدر و مادرمان به ارث می‌بریم و نمی‌توانیم این مقدار را تغییر دهیم.

باید گفت میزان هوش آدمی، تحت تاثیر وراثت تعیین می‌‌شود اما آنچه که از هوش به ارث برده‌ایم تا چه حد قابل بروز دادن است، به عوامل دیگری از جمله محیط بستگی دارد.

تاثیر محیط بر بهره‌ی هوشی:

همانطورکه گفته شد خصوصیات ژنتیکی که ما به فرزندان‌مان منتقل می‌سازیم قابل تغییر نیستند یا دست کم باید گفت امروزه قابل تغییر نیستند، اما محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، بر پرورش و شکوفایی بهره‌ی هوشی او اثرگذار است.

به عنوان مثال، دوقولوهای یک‌تخمی یا یکسان که ماده‌ی وراثتی کاملا یکسانی را از والدینشان به ارث برده‌اند، تحت تاثیر محیط، خصوصیات و بهره‌ی هوشی متفاوتی را از خود نشان می‌دهند. این مساله تاکیدی ست بر اینکه می‌توان با فراهم کردن بستر و محیط مناسب، هوش را پرورش داد و قابلیت‌های آن را شکوفا کرد. اگر در جملات بالا دقت کرده‌ باشید، ما نمی‌گوییم که می‌توان بهره‌ی هوشی را افزایش داد بلکه مدعی هستیم که بهره‌ی هوشی که از والدین به ارث می‌رسد را می‌توان پرورش داد و شکوفا ساخت.

محیط عاملی ست که باعث رشد و پرورش خصوصیات ژنتیکی می‌شود.

عوامل محیطی که بر بهره‌ی هوشی اثرگذار هستند:

وقتی صحبت از محیط به میان می‌آید، ما با مجموعه‌ی گسترده‌ای از عوامل روبرو هستیم که همگی در نتیجه‌ی نهایی تاثیر خواهند گذاشت. در ادامه به چند عامل محیطی که می‌توانید نقش بسزایی در تغییر آن داشته باشید را معرفی می‌کنیم:

عوامل زیستی:

مغز در دوران جنینی و دوران کودکی برای رشد خود، به املاح معدنی، ویتامین ها و مواد مغذی نیاز دارد. بدیهی ست کمبود این مواد می‌تواند در رشد مغز و سلول‌های مغزی اثر منفی بگذارد. طبق بررسی دانشمندان، تغذیه مادر و حتی پدر قبل از انعقاد نطفه و دوران بارداری نقش موثری در هوش جنین خواهد داشت. اگر مواد غذایی و املاحی که برای رشد مغز کودک مورد نیاز است، در هر مرحله‌ای از رشد به او نرسد، کودک دچار کاهش هوش یا عقب ماندگی خواهد شد.

وجود استرس و اضطراب در دوران کودکی یا حتی جنینی، یکی دیگر از عواملی ست که بهره‌ی هوشی کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تحقیقات نشان داده است کودکانی که در محیط زندگی‌ پرتنش و مملو از اضطراب و استرس زندگی می‌کنند، بهره‌ی هوشی کمتری از خود نشان می‌دهند.

عوامل فرهنگی، اجتماعی و آموزشی:

وقتی صحبت از فرهنگ می‌شود، نمی‌توان نقش آموزش را نادیده انگاشت. آموزش یکی از مهم‌ترین چیزهایی ست که در رشد فرهنگی جوامع موثر است. حضور کودک در محیط‌های آموزشی غنی و پربازده که منطبق با فعالیت‌های ذهنی کودکان تعبیه می‌شوند، باعث رشد و پروش قوای ذهنی و هوشی او خواهد شد. طبیعی ست هر چه کودک در معرض گروه همسالان و بازی‌های گروهی قرار گیرد، رشد مغزی او بهتر خواهد بود.

به عنوان مثال، کودکانی که فرزند دوم خانواده هستند، زودتر از فرزندان اول، زبان باز می‌کنند و در سنین پایین‌تری می‌توانند صحبت کنند و باید گفت وجود گروه همسال یا خواهر و برادر در رشد زبانی کودک موثر است.

در مثالی دیگر مشخص شده است کودکانی که والدین آن‌ها مطالعه بیشتری می‌کنند و برای کودکان خود کتاب می‌خوانند، گنجینه‌ی لغات بیشتری دارند و از نظر بهره‌ی هوشی بالاتر هستند.

بنابراین هر چه کودک در محیط اجتماعی یا فرهنگی غنی‌تری بزرگ شود، رشد مغزی او بهتر و کامل‌تر اتفاق خواهد افتاد و بهره‌ی هوشی بالاتری خواهد داشت.

چطور کودک باهوش‌تری پرورش دهیم؟

هر کودکی تحت تاثیر ژنتیک، با میزان هوش متفاوتی متولد خواهد شد که این مساله قابل تغییر دادن نیست. اما آنچه که کودک در زمان تولد با خود به همراه می‌آورد، تحت تاثیر محیطی که در آن بزرگ می‌شود و رشد می‌کند، شکوفا می‌شود و به مرحله‌ی ظهور می‌رسد. بنابراین اگر خواهان این هستید که کودک باهوش‌تری داشته باشید باید هر آنچه در رشد مغزی او اثرگذار هست را کنترل کنید. تغذیه، محیط آموزشی، لوازم کمک آموزشی، ارتباط با همسالان، آرامش و امنیت و عواملی ازین دست، همگی در پرورش هوش کودک شما موثرند.

بهره‌ی هوشی ، تحت تاثیر محیط پویا و فعال، رشد می‌کند و پرورش می‌یابد وگرنه از تکامل و رشد خود باز می‌ایستد. به بیان دیگر اگر می‌خواهید از همه‌ی پتانسیل هوشی کودک خود استفاده کنید باید بستر مناسبی را برای پرورش کودکتان محیا کنید.

چند راهکار ساده برای پرورش هوش ریاضی کودک:

برای کودک کتاب بخوانید و گنجینه لغات او را گسترش دهید.
اجازه دهید کودک در انتخاب بازی و فعالیت‌هایش آزاد باشد.
تغذیه با شیر مادر را در صورت امکان به تغذیه با شیر خشک ترجیح دهید.
کودک را در معرض گروه همسالان قرار دهید.
از ابزار و وسایل کمک آموزشی بهره بگیرید.
کودک را در معرض مفاهیم مختلف قرار دهید.
تغذیه کودک را کنترل کنید و سعی کنید غذاهای مفید در رژیم غذایی او بگنجانید.
کودک را به یادگیری موسیقی تشویق کنید.
کنجکاوی را در کودک از بین نبرید.
بازی‌های فکری را از دوران نوزادی با کودک خود انجام دهید.
از دوران نوزادی برای کودک خود کتاب بخوانید و برای کودکان قصه بگویید.
به کودک آزادی عمل بدهید و مانع خلاقیت او نشوید.

بهره‌ی هوشی

سخن پایانی:

هوش انواع مختلفی دارد که هر کدام در زندگی نقش مهمی ایفا می‌کنند. مبحثی که در این مقاله بدان اشاره شد، هوش ریاضی یا بهره‌ی هوشی است که می‌تواند در حل مسائل زندگی و تحصیلات مفید واقع شود. اگر چه شما نقشی در افزایش ژنتیکی بهره‌ی هوشی فرزند خود ندارید، اما با فراهم کردن بستر مناسب می‌توانید پتانسیلی که در او وجود دارد را به عرصه‌ی ظهور بکشانید و به داشتن کودکی باهوش و خلاق مفتخر باشید.

سیما گودرزی هستم و از بابت همراهی با بخش آموزش وب‌سایت پروماگ سپاسگزارم. امیدوارم این محتوا برایتان سودمند و مفید واقع شده باشد.