تشنج چیست ؟
بازدید کننده محترم می توانید مقاله تشنج را بصورت صوتی گوش دهید.
تشنج یک اختلال الکتریکی ناگهانی و کنترل نشده در مغز است. این اختلال می تواند در رفتار، حرکات یا احساسات شما و نیز در سطح آگاهی شما تغییراتی ایجاد کند. اگر دو مرتبه یا بیشتر تشنج را تجربه کنید، بیماری صرع دارید. انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد که شدت آنها متفاوت است. انواع این اختلالات با توجه به محل و چگونگی رخ دادن آنها در مغز متفاوت هستند. بیشتر این اختلال از 30 ثانیه تا دو دقیقه طول می کشند. تشنجی که بیش از پنج دقیقه طول می کشد می تواند بسیار خطرناک باشد. این اختلال بیشتر از آنچه که فکر می کنید رایج است. این اختلال ممکن است پس از یک سکته مغزی، یک آسیب به سر و یا یک عفونت مانند مننژیت یا بیماری های دیگری اتفاق بیفتد. بیشتر اختلالات تشنج را می توان با دارو کنترل کرد، اما مدیریت آنها هنوز می تواند تاثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره شما داشته باشد. خبر خوب این است که شما می توانید با مراقبت های بهداشتی حرفه ای، تعادل کنترل این اختلال و عوارض جانبی داروها را مدیریت کنید.
علایم تشنج کدامند ؟
علائم و نشانه های تشنج ممکن است بسیار خفیف یا شدید بوده و بسته به نوع آن متفاوت باشند. علائم و نشانه های این اختلال ممکن است شامل موارد زیر باشند: سردرگمی موقت، خیره شدن چشم ها، حرکات غیر قابل کنترل دست ها و پاها، از دست دادن هوشیاری یا آگاهی، علائم شناختی یا عاطفی مانند ترس و اضطراب.
پزشکان به طور کلی تشنج را به عنوان تشنج کانونی یا عمومی بر اساس نحوه و محل فعالیت غیر طبیعی مغز تعریف می کنند. همچنین اگر نحوه آغاز حملات عصبی تشخیص داده نشود، ممکن است با عنوان ناشناخته معرفی شود.
تشنج های کانونی
تشنج های کانونی ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در یک ناحیه مغز شما هستن. این نوع اختلالات کانونی ممکن است همراه با از دست دادن آگاهی یا بدون آن رخ دهند:
- تشنج های کانونی با اختلال آگاهی. این نوع اختلال ها شامل تغییر یا از دست دادن سطح هوشیاری یا آگاهی هستند. شما ممکن است به یک نقطه خیره شوید و به محیط طبیعی خود پاسخ ندهید یا حرکات تکراری انجام دهید، مانند دست دادن، یا راه رفتن به صورت چرخشی.
- تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری. این نوع اختلال ممکن است عواطف را تغییر دهد یا اینکه ظاهر، بو، احساس، طعم یا صداها به نظر شما تغییر کنند، اما آگاهی خود را از دست نمی دهید. این رخ داد همچنین ممکن است به حرکات ناخواسته یک قسمت بدن مانند دست یا پا و علائم حسی خودبخودی مانند سرگیجه و چشمک زدن منجر شوند.
علائم تشنج های کانونی ممکن است با سایر اختلالات عصبی مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روحی اشتباه گرفته شود.
تشنج های عمومی
تشنج هایی که همه قسمت های مغز را درگیر می کنند، تشنج عمومی نامیده می شوند. انواع عمومی آن عبارتند از:
1- تشنج ابسنس (Absence) : این نوع تشنج قبلا به عنوان صرع کوچک شناخته می شد، اغلب در کودکان ظاهر می شود و با خیره شدن به یک نقطه یا حرکات بدن مانند لبخند یا چشمک زدن همراه است. این عارضه ممکن است موجب از دست دادن آگاهی در کوتاه مدت شود.
2- تشنج های تونیک : این نوع حملات عصبی سبب سفت شدن عضلات شما می شوند. این نوع معمولا عضلات پشت، دست ها و پاها را تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است باعث افتادن شما بر روی زمین شود.
3- تشنج آتونیک : که باعث از دست دادن کنترل عضلات می شود، که ممکن است شما به طور ناگهانی بر روی زمین بی افتید.
4- تشنج های کلونیک : که با حرکات عضلانی تکراری یا ریتمیک همراه هستند. این عارضه معمولا روی گردن، صورت و دست ها تاثیر می گذارد.
5- تشنج میوکلونیک : تشنج های میوکلونیک به طور معمول به صورت حرکت های ناگهانی بازوها و پاهای شما ظاهر می شوند.
6- تشنج تونیک-کلونیک : این نوع حملات عصبی نوع نمایشی از تشنج های صرعی هستند و می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری، سفت شدن و تکان دادن بدن و گاهی اوقات از دست رفتن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر یک از موارد زیر برای شما اتفاق افتاد، خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید:
1- حملات عصبی بیش از پنج دقیقه طول بکشد.
2- قدرت تنفس یا آگاهی که پس از رخ دادن این عارضه به حالت عادی برنگردد.
3- تشنج دوم بلافاصله به دنبال تشنج اول رخ دهد.
4- تب بالایی داشته باشید.
5- احساس گرمای زیادی کنید.
6- اگر باردار باشید.
7- اگر به دیابت مبتلا هستید.
8- در طول تشنج به خود آسیب رسانده باشید.
اگر برای اولین بار این حملات عصبی را تجربه می کنید، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص دادن بیماری تشنج
پس از تشنج، پزشک به طور کامل علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می کند. پزشک شما ممکن است چندین آزمایش را برای تعیین علت رخ دادن آن انجام دهد و بررسی می کند که آیا احتمال دارد دوباره دچار این حملات عصبی شوید یا خیر. تست ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
1- آزمایش عصبی
2- آزمایش خون
3- پونکسیون نخاعی یا بذل کمری
4- الکتروانسفالوگرافی (EEG).
5- توموگرافی کامپیوتری (CT).
6- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).
7- توموگرافی انتشار پوزیترون (PET).
8- توموگرافی کامپیوتری توزیع تک فوتونی (SPECT).
علل رخ دادن این بیماری
سلول های عصبی (نورون ها) در مغز، امواج الکتریکی را ایجاد، ارسال و دریافت می کنند، که به سلول های عصبی مغز اجازه برقراری ارتباط را می دهند. هر چیزی که این مسیرهای ارتباطی را مختل می کند، می تواند منجر به تشنج شود. شایع ترین علت این رخ داد، صرع است. اما دلیل نمی شود که بگوئیم هر کسی که دچار حملات عصبی مغز می شود، پس قطعأ به صرع مبتلا است. گاهی اوقات تشنج به این دلایل رخ می دهد:
1- تب بالا، که می تواند با یک عفونت مانند مننژیت همراه باشد
2- کمبود خواب
3- سدیم خون پائین (هیپوناترمی)، که ممکن است به علت درمان دیورتیک رخ دهد
4- داروهایی مانند داروهای ضد درد، داروهای ضد افسردگی یا درمان هایی برای ترک سیگار، که آستانه تشنج را پایین می آورند
5- ترومای سر که ناشی از خونریزی در مغز است
6- سکته مغزی
7- تومور مغزی
8- داروهای غیرقانونی یا مواد مخدر مثل آمفتامین یا کوکائین
9- سوء مصرف الکل
10- کمبود ویتامین D
11- قند خون پایین
12- ضربه مغزی
13- میگرن
14- افت فشار خون
عوارض جانبی تشنج
داشتن تشنج در زمان های مشخص می تواند منجر به شرایطی شود که برای شما یا دیگران خطرناک هستند. شما ممکن است در معرض این خطرات باشید:
1- به زمین افتادن: اگر در طی تشنج بر زمین بی افتید، ممکن است سر شما آسیب ببیند یا استخوان شما شکسته شود.
2- غرق شدن: اگر در هنگام شنا یا در حمام تشنج داشته باشید، در معرض خطر غرق شدن تصادفی قرار می گیرید.
3- تصادفات اتومبیلی: تشنج که سبب از دست دادن آگاهی یا کنترل می شود، می تواند در هنگام رانندگی بسیار خطرناک باشد و موجب تصادفات اتومبیلی شدیدی شود.
4- عوارض جانبی در بارداری: تشنج در دوران بارداری برای مادر و نوزاد خطرناک است و بعضی داروهای ضد صرع، خطر ابتلا به نقص های مادرزادی را افزایش می دهند. اگر صرع دارید و قصد دارید باردار شوید، با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید داروهای خود را تنظیم کنید و بارداری خود را تحت نظر و سلامت پشت سر بگذارید.
5- مسائل بهداشتی عاطفی: افراد مبتلا به تشنج با احتمال بیشتری به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب دچار می شوند. مشکلات ممکن است ناشی از مشکلات مربوط به وضعیت خود بیمار و همچنین عوارض جانبی دارو باشد.
راه درمان تشنج چیست؟
نمی توان از روی داشتن یک تشنج بگوئیم که فرد حتمأ دوباره تشنج خواهد کرد و به دلیل اینکه این رخ داد ممکن است کاملأ تصادفی باشد و دلیل هیچ بیماری خاصی نباشد، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد تا زمانی که دوباره یک تشنج دیگر نداشته باشید، درمان شما را آغاز نکند. هدف بهینه پزشک در درمان این عارضه این است که بتواند بهترین درمان ممکن را برای متوقف شدن حملات عصبی مغز با کمترین عوارض جانبی پیدا کند.
داروهای موثر
درمان تشنج اغلب شامل استفاده از داروهای ضد تشنج است. چند گزینه برای این گونه داروها وجود دارد. هدف این است که دارویی را پیدا کنید که برای شما مناسب است و باعث بروز کمترین عوارض جانبی می شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است بیش از یک دارو را تجویز کند. پیدا کردن بهترین دارو و دوز مناسب آن می تواند پیچیده باشد. پزشک در هنگام انتخاب داروهای مناسب برای شما وضعیت و سن شما، و تعداد تکرار تشنج، و سایر عوامل را مورد بررسی قرار می دهد. پزشک شما همچنین هر نوع داروی مصرفی شما را بررسی خواهد کرد تا مطمئن شود داروهای ضد صرعی تجویزی او با داروهای دیگر شما تداخل نخواهند داشت.
جراحی و درمان های دیگر
اگر داروهای ضد تشنج کارآمد نباشند، ممکن است درمان های دیگری مورد استفاده قرار گیرند که عبارتند از:
1- عمل جراحی : هدف جراحی توقف تشنج است. جراحان محل شروع حملات عصبی در مغز شما را پیدا کرده و آن را از بین می برند. جراحی برای افرادی مفیدتر خواهد بود که تشنج آنها همیشه از یک محل در مغر آنها شروع می شود.
2- تحریک عصب واگ : دستگاهی که در زیر پوست قفسه سینه شما قرار می گیرد، عصب واگ را در گردن شما تحریک می کند و سیگنال های مغزی را ارسال می کند که مانع تشنج می شوند. با تحریک عصب واگ، ممکن است هنوز نیاز به مصرف دارو داشته باشید، اما می توانید دوز آن را کاهش دهید.
3- تحرک عصبی پاسخگو : در طول تحرک عصبی پاسخگو، دستگاهی که روی سطح مغز شما یا درون مغز قرار دارد می تواند فعالیت تشنج را تشخیص دهد و تحریک الکتریکی را به ناحیه تشخیص داده شده ارسال کند تا از بروز آن جلوگیری شود.
4- تحریک مغزی عمیق : پزشکان الکترودها را در ناحیه های خاصی از مغز شما برای تولید امواج الکتریکی قرار می دهند که فعالیت غیر طبیعی مغز را تنظیم می کنند. الکترودها به دستگاه ضربان سازی می پیوندند که زیر پوست قفسه سینه قرار می گیرد و میزان تحریک تولید شده را کنترل می کند.
5- درمان از طریق رژیم غذایی : رعایت یک رژیم غذایی که دارای چربی زیاد و کربوهیدرات کم است و به عنوان یک رژیم غذایی کتوژنیک شناخته می شود، می تواند تشنج را کنترل کند.
بارداری و تشنج
زنانی که در گذشته تشنج داشته اند می توانند بارداری سالمی داشته باشند. گاهی اوقات نقص های مادرزادی به دلیل مصرف داروهای خاصی اتفاق می افتد. به طور کلی، اسید والپروئیک، که یکی از داروهای موجود برای تشنج های عمومی است، با نقص های شناختی و نقص های عصبی مصنوعی مانند اسپینا بیفیدا همراه است. آکادمی مغز و اعصاب آمریکا توصیه می کند که زنان در طول بارداری از مصرف اسید والپروئیک به دلیل امکان بروز خطراتی برای جنین بپرهیزند. در مورد این خطرات با پزشک خود صحبت کنید. به دلیل خطر بروز نقص های مادرزادی و اینکه بارداری می تواند سطح دارو را تغییر دهد، برنامه ریزی پیش از بارداری مخصوصا برای زنانی که تشنج داشته اند از اهمیت بالایی برخوردار است. در بعضی موارد، ممکن است پزشک دوز داروها را قبل یا در طی دوران بارداری تغییر دهد. داروها ممکن است در موارد نادر تغییر کنند.
داروهای ضد بارداری و ضد تشنج
بعضی از داروهای ضد تشنج می توانند اثربخشی داروهای ضد بارداری را تغییر دهند. اگر پیشگیری از بارداری برای شما اولویت بالایی دارد، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما داروها را مورد بررسی قرار می دهد و اگر این دو دارو با یکدیگر تداخل داشته باشند حتما شما را مطلع کرده و داروی دیگری برای جلوگیری از بارداری به شما تجویز می کند.
شیوه زندگی و درمان خانگی
در این قسمت به شما می گوئیم چطور می توانید در خانه این بیماری را کنترل کنید:
1- داروهای خود را به درستی مصرف کنید. پیش از صحبت با پزشک خود دوز دارو را تغییر ندهید. اگر احساس می کنید داروهایتان باید تغییر کنند، با پزشک خود صحبت کنید.
2- به اندازه کافی بخوابید. کمبود خواب باعث تشنج می شود. نباید شب ها بیدار بمانید یا دیر بخوابید که این مسئله خود باعث تشنج می شود.
3- دستبند هشدار پزشکی تهیه کنید. این دستبند می تواند به پزشک در نحوه درمان شما کمک کند.
4- فعال باشید. ورزش کردن و فعال بودن ممکن است به حفظ سلامت جسمی و کاهش افسردگی شما کمک کند. اگر در حین ورزش خسته می شوید، باید به اندازه کافی آب بنوشید و استراحت کنید.
5- زندگی سالمی داشته باشید. مدیریت استرس، محدود کردن نوشیدنی های الکلی و اجتناب از سیگار کشیدن، همه و همه راهی به سمت داشتن یک شیوه زندگی سالم هستند.
کمک های اولیه در هنگام تشنج
اگر بدانید زمانی که یک فرد تشنج می کند، چه کاری باید انجام دهید می تواند بسیار مفید و با ارزش باشد. اگر در آینده در معرض تشنج قرار گیرید، این اطلاعات را به خانواده، دوستان و همکاران خود نیز منتقل کنید تا بدانند که اگر این حملات عصبی را داشته باشید، چه کاری باید انجام دهند.
برای کمک به کسی که تشنج کرده است، این مراحل را باید انجام دهید:
1- با احتیاط فرد را به پهلو برگردانید
2- چیز نرمی مانند یک بالشت نرم زیر سر او قرار دهید
3- اگر یقه لباسش سفت است، آن را شل کنید
4- انگشتان خود یا اشیاء دیگری را در دهان فرد قرار ندهید
5- سعی نکنید جلوی تشنج فرد را بگیرید
6- اجسام خطرناک را از اطراف او بردارید
7- تا زمانی که اورژانس برسد، در کنار فرد بمانید
8- زمان تشنج را به یاد نگه دارید
9- آرام باشید
سخن پایانی
تشنج می تواند دلایل زیادی داشته باشد و لزومأ هر فردی که دچار حملات عصبی می شود به صرع دچار نشده است. اگر بیش از یک مرتبه دچار این حملات عصبی شدید، حتمأ به پزشک مراجعه کنید. یاد گرفتن کمک های اولیه در هنگام تشنج می تواند کمک بسیار بزرگی برای شما و اطرافیانتان باشد. از شما همراهان همیشگی پروماگ متشکریم که بار دیگر با ما همراه بودید.
